روز 29 بهمن روز «سپندار مذگان» روز عشق شاد باد

وقتی به شروع و چگونگی وقوعش فكر می­كنم، به نظرم همه چیز گیج و پیچیده می­آید! اما ظاهراً این گیجی چندان هم عجیب و دور از انتظار نیست، چون عبارت «ضربه فرهنگی» را چنین تعریف كرده­اند: تغییراتی در فرهنگ كه موجب به وجود آمدن گیجی، سردرگمی و هیجان می­شود. این ضربه چنان نرم و آهسته بر پیكر ملت ما فرود آمد كه جز گیجی و بی­هویتیِ پی­آمد آن، چیزی نفهمیدیم!

شاید افراد زیادی را ببینید كه كلمات Hi و Hello را با لهجه غلیظ American اش تلفظ می­كنند. اما تعداد افرادی كه از واژه «درود» استفاده می­كنند، بسیار نادر است! همینطور كلمه Thanks بیش از سپاسگزارم و Good bye بسیار راحت­تر از «بدرود» در دهان­ها می­چرخد. ما حتی به این هم بسنده نكرده­ایم!

این روزها مردم برگزاری جشن­ها و مناسبت­های خارجی را نشانه تجدد، تمدن و تفاخر می­دانند. سفره هفت سین نمی­چینند، اما در آراستن درخت كریسمس اهتمام می­ورزند! جشن شب یلدا كه به بهانه بلند شدن روز، برای شكرگزاری از بركات و نعمات خداوندی برگزار می­شده است را نمی­شناسند، اما همراه و همزمان با بیگانگان روز شكرگزاری برپا می­كنند! همه چیز را در مورد Valentine و فلسفه نامگذاریش می­دانند، اما حتی اسم «سپندار مذگان» به گوششان نخورده است.

چند سالی­ست حوالی26 بهمن ماه (14 فوریه) كه می­شود هیاهو و هیجان را در خیابان­ها می­بینیم. مغازه­های اجناس كادوئی لوكس و فانتزی غلغله می­شود. همه جا اسم Valentine به گوش می­خورد. از هر بچه مدرسه­ای كه در مورد والنتاین سوال كنی می­داند كه - در قرن سوم میلادی كه مطابق می­شود با اوایل امپراطوری ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بوده است بنام كلودیوس دوم. كلودیوس عقاید عجیبی داشته است از جمله اینكه سربازی خوب خواهد جنگید كه مجرد باشد. از این رو ازدواج را برای سربازان امپراطوری روم قدغن می­كند. كلودیوس به قدری بی­رحم و فرمانش به اندازه­ای قاطع بود كه هیچ كس جرات كمك به ازدواج سربازان را نداشت. اما كشیشی به نام والنتیوس (والنتاین)، مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری می­كرد. كلودیوس دوم از این جریان خبردار می­شود و دستور می­دهد كه والنتاین را به زندان بیندازند. والنتاین در زندان عاشق دختر زندانبان می­شود. سرانجام كشیش به جرم جاری كردن عقد عشاق، با قلبی عاشق اعدام می­شود... بنابراین او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق می­دانند و از آن زمان نهاد و سمبلی می­شود برای عشق - !
اما كمتر كسی است كه بداند در ایران باستان، نه چون رومیان از سه قرن پس از میلاد، كه از بیست قرن پیش از میلاد، روزی موسوم به روز عشق بوده است! جالب است بدانید كه این روز در تقویم جدید ایرانی دقیقاً مصادف است با 29 بهمن، یعنی تنها 3 روز پس از والنتاین فرنگی! این روز «سپندار مذگان» یا «اسفندار مذگان» نام داشته است.

فلسفه بزرگداشتن این روز به عنوان «روز عشق» به این صورت بوده است كه در ایران باستان هر ماه را سی روز حساب می­كردند و علاوه بر اینكه ماه­ها اسم داشتند، هر یك از روزهای ماه نیز یك نام داشتند. به عنوان مثال روز اول، «روز اهورا مزدا» ، روز دوم، «روز بهمن» (سلامت، اندیشه) كه نخستین صفت خداوند است، روز سوم، «اردیبهشت» یعنی (بهترین راستی و پاكی) كه باز از صفات خداوند است، روز چهارم، «شهریور» یعنی (شاهی و فرمانروایی آرمانی) كه خاص خداوند است و روز پنجم، «سپندارمذ» بوده است. سپندارمذ لقب ملی زمین است، یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می­ورزد. زشت و زیبا را به یك چشم می­نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می­دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندار مذگان را به عنوان نماد عشق می­پنداشتند. در هر ماه، یك بار، نام روز و ماه یكی می­شده است كه در همان روز كه نامش با نام ماه مقارن می­شد، جشنی ترتیب می­دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه مهر نام داشت كه در ماه مهر، «مهرگان» لقب می­گرفت. همین طور روز پنجم هر ماه سپندارمذ یا اسفندارمذ نام داشت كه در ماه دوازدهم سال كه آن هم اسفندارمذ نام داشت، جشنی با همین عنوان می­گرفتند.

سپندار مذگان جشن زمین و گرامی داشت عشق است كه هر دو در كنار هم معـنا پیدا می­كردند. در این روز زنان به شوهران خود با محبت هدیه می­دادند. مردان نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آنها هدیه داده و از آنها اطاعت می­كردند.

ملت ایران از جمله ملت­هایی است كه زندگی­اش با جشن و شادمانی پیوند فراوانی داشته است، به مناسبت­های گوناگون جشن می­گرفتند و با سرور و شادمانی روزگار می­گذرانده­اند. این جشن­ها نشان­دهنده فرهنگ، نحوه زندگی، خلق و خوی، فلسفه حیات و كلا جهان بینی ایرانیان باستان است. از آنجایی كه ما با فرهنگ باستانی خود ناآشناییم شكوه و زیبایی این فرهنگ با ما بیگانه شده است.

نقطه مقابل ملت ما آمریكایی­ها هستند كه به خود جهان بینی دچار می­باشند. آنها دنیا را تنها از دیدگاه و زاویه خاص خود نگاه می­كنند. مردمانی كه چنین دیدگاهی دارند، متوجه نمی­شوند كه ملت­های دیگر شیوه­های زندگی و فرهنگ­های متفاوتی دارند. آمریكایی­ها بشدت قوم پرستند و خود را محور جهان می­دانند. آنها بر این باورند كه عادات، رسوم و ارزش­های فرهنگی­شان برتر از سایرین است. این موضوع در بررسی عملكرد آنان به خوبی مشهود است. به عنوان مثال در حالی كه این روزها مردم كشورهای مختلف جهان معمولاً به سه، چهار زبان مسلط می­باشند، آمریكایی­ها تقریباً تنها به یك زبان حرف می­زنند. همچنین مصرانه در پی اشاعه دادن جشن­ها و سنت­های خاص فرهنگ خود هستند.

اطلاع داشتن از فرهنگ­های سایر ملل و مرعوب شدن در برابر آن فرهنگ­ها دو مقوله كاملاً جداست. با مرعوب شدن در برابر فرهنگ و آداب و رسوم دیگران، بی اینكه ریشه در خاك، در فرهنگ و تاریخ ما داشته باشد، اگر هم به جایی برسیم، جایی ست كه دیگران پیش از ما رسیده­اند و جا خوش كرده­اند!

برای اینكه ملتی در تفكر عقیم شود، باید هویت فرهنگی تاریخی را از او گرفت. فرهنگ مهم­ترین عامل در حیات، رشد، بالندگی یا نابودی ملت­ها است. هویت هر ملتی در تاریخ آن ملت نهاده شده است. اقوامی كه در تاریخ از جایگاه شامخی برخوردارند، كسانی هستند كه توانسته­اند به شیوه مؤثرتری خود، فرهنگ و اسطوره­های باستانی خود را معرفی كنند و حیات خود را تا ارتفاع یك افسانه بالا برند. آنچه برای معاصرین و آیندگان حائز اهمیت است، عدد افراد یك ملت و تعداد سربازانی كه در جنگ كشته شده­اند نیست؛ بلكه ارزشی است كه آن ملت در زرادخانه فرهنگی بشریت دارد.
شاید هنوز دیر نشده باشد كه روز عشق را از 26 بهمن (Valentine) به 29 بهمن (سپندار مذگان ایرانیان باستان) منتقل كنیم.

منبع (http://www.zendehrood.com/)